 | |
| Michele de Napoli - Η δολοφονία του Αλκιβιάδη |
13. Αλκιβιάδης - Μία αναπόφευκτη δολοφονία
Προικισμένος με ομορφιά, ευφράδεια και πλούτη και γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, ο Αλκιβιάδης έμελλε να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ιστορία της Αθήνας. Λατρεύτηκε και μισήθηκε όσο λίγοι, δοξάστηκε και ταπεινώθηκε. Οι ποικίλες αντιδράσεις του αθηναϊκού κοινού οφείλονται κατά ένα μεγάλο μέρος στον άστατο και απείθαρχο χαρακτήρα και τον εγωκεντρισμό του.
Μαθητής του Σωκράτη, αλλά και των Σοφιστών, αγάπησε πολύ τον πρώτο, αλλά επηρεάστηκε κυρίως από τους δεύτερους, όπως έδειξε η στάση του στα πολιτικά πράγματα. "Υπερβολικά φιλόδοξος", γράφει ο Θουκυδίδης, "ο πιο απρόσεκτος από όλα τα ανθρώπινα όντα", γράφει ο Πλούταρχος, ενώ ο Λυσίας τον αποκαλεί "εχθρό της πολιτείας, που πληρώνει με πληγές τη βοήθεια των φίλων του". Ο Ισοκράτης και ο Δημοσθένης από την άλλη μεριά, επαινούν τη στρατιωτική του ευφυία, τον πατριωτισμό και τη γενναιότητά του.
Οι πολιτικές φιλοδοξίες του Αλκιβιάδη ήταν συνδεδεμένες με το όραμα της αποκατάστασης της αθηναϊκής ηγεμονίας. Κατά τη διάρκεια της στρατηγίας του κι εξαιτίας της υπέρμετρης φιλοδοξίας του, ο αθηναϊκός στρατός υπέστη καταστροφικές ήττες στην Μαντίνεια και αργότερα στην Αμφίπολη.
Εξασφάλισε όμως την αγάπη των Αθηναίων με τη νίκη του στην Ολυμπιάδα το 416 π.Χ. Δεν ήταν δύσκολο κατόπιν, να τους πείσει να εκστρατεύσουν στη Σικελία, παρά τις αντιρρήσεις του Νικία. Μόλις έφτασε όμως στη Σικελία, έφτασε και η αποστολή που είχε αναλάβει να τον πάει πίσω στην Αθήνα για να δικαστεί. Η κατηγορία ήταν η "ιεροσυλία των Ερμών" και ο Αλκιβιάδης δραπέτευσε, κατέφυγε στη Σπάρτη και συμβούλεψε τους Σπαρτιάτες να στείλουν βοήθεια στους Συρακούσιους. Η καταστροφή που υπέστη η Αθήνα ήταν καθοριστική για το μέλλον της.
Ο έκλυτος βίος του έγινε αιτία να εκδιωχθεί και από τη Σπάρτη. Τότε βρίσκει καταφύγιο στον Πέρση σατράπη Τισσαφέρνη, το 412 π.Χ. και προσπαθεί να βρει τρόπο να επιστρέψει στην Αθήνα. Υποσχέθηκε στους ολιγαρχικούς πως θα τους βοηθούσε να πάρουν την εξουσία με χρήματα του Τισσαφέρνη, αλλά όταν εκείνοι τα κατάφεραν χωρίς τη βοήθειά του, στράφηκε στους δημοκρατικούς,
Το 410 π.Χ τον επανεξέλεξαν στρατηγό και το 407 π.Χ, όταν οι ολιγαρχικοί έχασαν την εξουσία, τον επανέφεραν στην Αθήνα με δόξα και τιμές.
Ως "αυτοκράτορας στρατηγός" πλέον, αναλαμβάνει επικεφαλής του στόλου εναντίον των Πελοποννησίων στην Ιωνία για να βιώσει μια τραγική ήττα στην Έφεσο εξαιτίας της οποίας του αφαιρέθηκαν όλα τα αξιώματα. Μάταια προσπάθησε να πείσει τους Αθηναίους να αποφύγουν τη μάχη στους Αιγός ποταμούς. Το τέλος της Αθήνας θα σημάνει με την ήττα τους το 405 π.Χ
Ο Αλκιβιάδης θα δολοφονηθεί λίγο αργότερα στη Φρυγία, από ανθρώπους του σατράπη Φαρνάβαζου (κατ'άλλους, του Σπαρτιάτη βασιλιά Λύσανδρου) και αφού είχε εμπλακεί σε ζητήματα που αφορούσαν τον περσικό θρόνο. Ο Πλούταρχος αναφέρει και την εκδοχή να δολοφονήθηκε εξαιτίας ενός ακόμη ερωτικού σκανδάλου με τη σύζυγο κάποιου αξιωματούχου.
 | ||||||
| Jean-Baptiste Regnault - Ο Σωκράτης απομακρύνει τον Αλκιβιάδη από τη σωματική ηδονή |
Το κατηγορητήριο που οδήγησε τον Σωκράτη στο δικαστήριο, βασιζόταν στο ψήφισμα του μάντη Διοπείθη, σύμφωνα με το οποίο μπορούσε, όποιος διέθετε στοιχεία, "εισαγγέλεσθαι τους τα θεία μη νομίζοντας ή λόγους περί μεταρσίων διδάσκοντας". Δικάστηκε λοιπόν ο Σωκράτης επειδή εισάγει νέες θεότητες και διαφθείρει τους νέους με τις διδασκαλίες του. Η συζήτηση για το αν ευσταθούσε αυτή η κατηγορία παραμένει ζωηρή και με ενδιαφέροντα επιχειρήματα και από τις δυο πλευρές.
Αυτό που έχει ίσως περισσότερο ενδιαφέρον, είναι η στάση του ίδιου του Σωκράτη στη διάρκεια της δίκης και της φυλάκισής του.
Πρώτα απ'όλα αρνήθηκε τον λόγο που του είχε ετοιμάσει ο Λυσίας για την υπεράσπισή του. Μίλησε μόνος του για τον εαυτό του και δεν έκανε καμία προσπάθεια να εγείρει το συναίσθημα των δικαστών. Κρίθηκε ένοχος με μικρή πλειοψηφία και του δόθηκε η δυνατότητα να προτείνει ο ίδιος μια ποινή για τον εαυτό του. Οι πλούσιοι φίλοι του ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν οποιοδήποτε πρόστιμο, αλλά ο Σωκράτης δεν έκανε αυτή την επιλογή. Πρότεινε να του προσφέρουν δωρεάν σίτιση στο πρυτανείο, επειδή αυτό άξιζε κάποιος που είχε προσφέρει όλη του τη ζωή στην πόλη του. Οι δικαστές εξοργίστηκαν και τον καταδίκασαν σε θάνατο.
Μέχρι να έρθει η ώρα της εκτέλεσης, ο Σωκράτης είχε άλλη μια ευκαιρία να γλιτώσει τον θάνατο. Οι φίλοι του είχαν δωροδοκήσει τους δεσμοφύλακες και του είχαν ετοιμάσει ό, τι χρειαζόταν για να εγκαταλείψει την Αθήνα εγκαίρως. Η αντίδραση του Σωκράτη ήταν εκπληκτική! Η ορθή στάση του αγαθού ανθρώπου δεν είναι να παραμείνει οπωσδήποτε ζωντανός, αλλά να κάνει ορθές επιλογές σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να ζει ή να πεθαίνει. Αξίζει τον κόπο να διαβάσει κανείς περισσότερα για την επιχειρηματολογία του, στον διάλογο "Κρίτων" του Πλάτωνα. Η δραπέτευση είναι αδίκημα, λέει ο Σωκράτης στον Κρίτωνα, ακόμα και αν η καταδίκη είναι άδικη. Ο πολίτης ζει σύμφωνα με τους νόμους της πολιτείας του είτε τον ωφελούν είτε όχι. Αν δεν του αρέσουν οι νόμοι αυτοί, είναι πάντα ελεύθερος να προσπαθήσει να τους αλλάξει ή να επιλέξει μια άλλη πόλη με καλύτερους νόμους.
Ο Σωκράτης έκανε την επιλογή του και έμεινε στην πόλη, από την οποία δεν είχε φύγει παρά μόνο όταν χρειάστηκε να πολεμήσει για την προστατέψει. Ήταν ένοχος; Οπωσδήποτε ήταν ευσεβής και τιμούσε τους θεούς της πόλης του. Τα τελευταία του λόγια ήταν να μην ξεχάσουν οι φίλοι του τον πετεινό που είχε υποσχεθεί στον Ασκληπιό. Μιλούσε όμως και για εκείνο το "δαιμόνιο", που του έλεγε πάντα τι δεν πρέπει να κάνει. Η διδασκαλία του ήταν αναμφισβήτητα βασισμένη σε αρχές, που θαυμάζουμε και προσπαθούμε να ενστερνιστούμε μέχρι σήμερα. Απ'την άλλη, πώς θα ερμήνευε ένας πατέρας την άρνηση του γιου του να αναλάβει την πατρική επιχείρηση επειδή ήθελε να ακολουθεί τον Σωκράτη και να εντρυφήσει στη φιλοσοφία;
Ο Σωκράτης καταδικάστηκε επειδή ανάμεσα στους μαθητές του υπήρχαν άνθρωποι των τριάκοντα τυράννων. Επειδή ήταν γνωστή η φιλική του σχέση με τον Αλκιβιάδη που είχε στοιχίσει στην Αθήνα τόσα πολλά. Επειδή η διδασκαλία του ήταν ανατρεπτική, εστιάζοντας στην πνευματική και όχι στην υλική προκοπή. Επειδή κανείς δεν θέλει να ταράζεται η κανονικότητα μέσα στην οποία έχει συνηθίσει να ζει. Δεν ήταν ούτε φθόνος ούτε αχαριστία. Ήταν αντίσταση στο νέο, το διαφορετικό, το παράξενο και οι Αθηναίοι αντιστάθηκαν, όπως ακριβώς αντιστεκόμαστε και εμείς σήμερα σε ό,τι δεν καταλαβαίνουμε και σε ό,τι μας ξεβολεύει.
© Αθηνά Ταρλά
