Επτά γοητευτικές νύχτες με φεγγάρι

Άποψη ποταμού υπό το σεληνόφως

(River View by Moonlight c. 1645 του Aert van der Neer - Rijksmuseum, Amsterdam)

Ο Aert van der Neer ήταν Ολλανδός ζωγράφος, διάσημος για την μπαρόκ αποτύπωση νυχτερινών τοπίων. Η διάχυση του σεληνόφωτος και ο συναισθηματισμός που εκπέμπει η αντανάκλασή του επάνω στο νερό είναι το δυνατό του σημείο!

Γεννήθηκε το 1603 στο Άμστερνταμ και στα νεανικά του χρόνια εργαζόταν ως επιστάτης. Άρχισε να ζωγραφίζει μετά τα 25 του χρόνια και η θεματολογία του περιοριζόταν σε τοπία με ποτάμια κατά τη διάρκεια του δειλινού ή λουσμένα στο φως της σελήνης. Η εμμονή του στο θέμα αυτό τον έκανε ασυναγώνιστο ανάμεσα στους συγχρόνους του. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται πως η ζωγραφική δεν ήταν προσοδοφόρα για αυτόν, κι έτσι άνοιξε μία ταβέρνα μαζί με τον γιο του το 1659, αλλά ούτε εκεί στάθηκε τυχερός. Τρία χρόνια αργότερα είχε καταστραφεί οικονομικά, συνέχισε ωστόσο να ζωγραφίζει. Πέθανε το 1677.

Ο πίνακας αυτός είναι δημιούργημα της καλύτερης περιόδου του καλλιτέχνη και αντιπροσωπευτικός της θεματολογίας του: Οι κάτοικοι μίας παραποτάμιας γειτονιάς υπό το φως της σελήνης.

Ινδιάνα Χήρα

(Indian Widow, 1785  του Joseph Wright - Derby Museum and Art Gallery, Derby)

Ο Wright γεννήθηκε το 1734 στο Derby, ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα της βιομηχανικής επανάστασης. Το περιβάλλον της πόλης του επηρέασε βαθύτατα τον τρόπο με τον οποίο φωτίζει τα έργα του: Λάμψεις από τεχνητές πηγές που διατηρούν όμως τον ρομαντισμό του φυσικού φωτισμού.

Κατόρθωσε να βγάλει αρκετά χρήματα ζωγραφίζοντας τα πορτρέτα πλούσιων βιομηχάνων και διανοουμένων της νέας αυτής εποχής, αλλά αυτό που του χάρισε τη δόξα και τον έκανε διαφορετικό από τους συναδέλφους του ήταν πίνακες με θέματα που αφορούν την επιστήμη και τη βιομηχανία, στα οποία επιδεικνύει με αξιοθαύμαστο τρόπο μία τεχνική έντονης αντίθεσης στον φωτισμό, που θυμίζει Caravaggio. Πέθανε στην πόλη που γεννήθηκε, σε ηλικία 63 ετών.

Ο Wright, αν και δεν είχε ταξιδέψει ποτέ στην Αμερική εμπνεύστηκε την «Ινδιάνα χήρα» από την «Ιστορία των Ινδιάνων της Αμερικής» του J. Adair. Εκεί διάβασε την ιστορία μίας χήρας ενός αρχηγού Ινδιάνου, που θρηνούσε τον χαμό του, μία νύχτα «του πρώτου φεγγαριού», κάτω από το κοντάρι του. Είναι ο ένας από τους τέσσερεις πίνακες του Wright με θέμα γυναίκες που εκφράζουν αγάπη, αρετή και αφοσίωση.

Η Ινδιάνα φορά ρούχα που θυμίζουν αρχαίο κλασικό άγαλμα, ενώ η άγρια ακτή με το ηφαίστειο δεν θυμίζει καθόλου Αμερική, αλλά Νάπολη, μία πόλη που ο ζωγράφος είχε επισκεφτεί στα νεανικά του χρόνια. Το φως του φεγγαριού θυμίζει προβολέα τυλιγμένο στα σύννεφα, παραμένει όμως γλυκό και θερμό.

Η Σαπφώ στη Λευκάδα

(Sappho at Leucate, 1801 του Antoine-Jean Gros - Musée Baron Gérard, Bayeux)

Ο Gros γεννήθηκε στο Παρίσι το 1771 και υπήρξε ο επίσημος ζωγράφος του Ναπολέοντα. Ο διασημότερος πίνακας από την εποχή που ο Gros ακολουθούσε τον Ναπολέοντα στις εκστρατείες του είναι «η Μάχη του Eylay», που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου. Μετά την πτώση του Ναπολέοντα, ο Gros ανέλαβε το εργαστήριο του δασκάλου του (Jean-Louis David), ο οποίος εξορίστηκε. Προσπαθώντας να εξελίξει το νεοκλασσικό στυλ δημιούργησε μερικά εξαιρετικά πορτρέτα, πίστευε όμως πως δεν μπορούσε πια να φτάσει την ποιότητα των ναπολεόντειων έργων του κι έπεσε σε κατάθλιψη. Το 1835 αποφάσισε να θέσει τέρμα στη ζωή του και πνίγηκε στον Σηκουάνα.

Δεν έμαθε ποτέ πως οι επόμενες γενιές ζωγράφων και κριτικών τον κατέταξαν ανάμεσα στους κορυφαίους Ρομαντικούς ζωγράφους και πως το έργο του ενέπνευσε μεγάλους συναδέλφους του, όπως ο Delacroix και ο Gιricault.

Ο πίνακας απεικονίζει την ποιήτρια Σαπφώ να τερματίζει τη ζωή της πέφτοντας από τα βράχια της Λευκάδας, όταν την απέρριψε ο αγαπημένος της Φάων. Μπροστά από έναν αρχαίο βωμό και πλημυρισμένη στο φεγγαρόφωτο, η γυναικεία φιγούρα μοιάζει να διχάζεται ανάμεσα σε δύο κόσμους: Το φως και το σκοτάδι, η ζωή και ο θάνατος. Δείτε και τους υπόλοιπους πίνακες...

Το Μνημείο του Γκαίτε

(The Goethe Monument, του Carl Gustav Carus, 1832  -Kunsthalle, Hamburg)

Σε μία ερημική, βραχώδη περιοχή, ο Carus τοποθετεί το φανταστικό σημείο ταφής του ποιητή Goethe, τον οποίο γνώριζε και θαύμαζε απεριόριστα, αλλά και θαυμαζόταν από αυτόν. Πάνω από τη σαρκοφάγο του δύο άγγελοι που προσκυνούν μία άρπα λουσμένη στο φως του φεγγαριού και αγκαλιασμένη από ομίχλη. Σκηνή που εμπνεύστηκε προφανώς ο ζωγράφος από τις μυστικιστικές αναζητήσεις του Goethe. Το φανταστικό σημείο ταφής του ποιητή θυμίζει την κιβωτό της Διαθήκης στα Άγια των Αγίων.

Ο Carl Gustav Carus ήταν Γερμανός γιατρός, φυσιοδίφης, φυσικός, ψυχολόγος, φιλόσοφος και αυτοδίδακτος ερασιτέχνης ζωγράφος. Εργάστηκε ως καθηγητής της μαιευτικής και διευθυντής στο Ινστιτούτο Ιατρικής και Χειρουργικής της Δρέσδης από το 1814.

Στον χώρο της τέχνης διακρίθηκε περισσότερο ως θεωρητικός, ενώ ζωγράφιζε μόνο στον ελεύθερο χρόνο του. Ο Carl Jung τίμησε τον Carus μνημονεύοντάς τον ως εκείνον που όρισε το ασυνείδητο ως την ουσία της ψυχής.

Το Κολοσσαίο της Ρώμης υπό το σεληνόφως

(The Colosseum in Rome by Moonlight, 1859 του Bridell, Frederick Lee -City Art Gallery, Southampton)

Ο Frederick Lee Bridell γεννήθηκε στο Houndwell Place το 1830 και πέθανε στο Λονδίνο 33 μόλις χρόνια αργότερα. Λόγω οικονομικών προβλημάτων της οικογένειάς του, εγκατέλειψε το σχολείο νωρίς και εργάστηκε ως μπογιατζής. Ζωγράφιζε όμως από παιδί και στα 15 του παρουσίασε τον πρώτο αξιόλογο πίνακα, ένα πορτρέτο του φίλου του, Henry Rose. Αυτός ο πίνακας του άνοιξε τον δρόμο για ένα πενταετές συμβόλαιο με μία εταιρία συντήρησης έργων τέχνης. Τρία χρόνια αργότερα, σε ηλικία 21 ετών, εκθέτει για πρώτη φορά τα έργα του στη Βασιλική Ακαδημία. Τα επόμενα δύο χρόνια ταξίδεψε στην Κεντρική Ευρώπη και γοητεύτηκε από τα ορεινά τοπία του Τυρόλου και το 1858 επισκέπτεται τη Ρώμη, όπου γνώρισε τη ζωγράφο Elisa Fox, με την οποία παντρεύτηκε λίγους μήνες μετά. Τα τοπία στις λίμνες της Ιταλίας και τα αρχαία ερείπια έγιναν η κύρια πηγή έμπνευσής του.

Το Κολοσσαίο στο σεληνόφως είναι έργο αυτής της περιόδου, ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό.

Ο βάλτος

(Marshland, 1880, του László Mednyánszky - Magyar Nemzeti Galéria, Budapest)

Ο Βάλτος είναι ένας από τους πρώιμους και ομορφότερους πίνακες του Ούγγρου ζωγράφου - φιλόσοφου László Mednyánszky, ο οποίος γεννήθηκε το 1852. Παρά την αριστοκρατική του καταγωγή (ήταν βαρώνος), έζησε ταξιδεύοντας  στην Ευρώπη και ζωγραφίζοντας  ανθρώπους του μόχθου και υπέροχα τοπία. Από το 1914 εργάστηκε ως πολεμικός ανταποκριτής και το 1918 επέστρεψε τραυματισμένος στην πόλη του, εργάστηκε για λίγο στη Βουδαπέστη και ταξίδεψε στη Βιέννη, όπου πέθανε από ταλαιπωρημένος από τα τραύματά του το 1919.

Στον πίνακα αυτό είναι συγκεντρωμένα τα αγαπημένα θέματα του Mednyánszky: Καθημερινοί άνθρωποι, νυχτερινές διαδρομές, πλούσια φύση και φεγγαρόφωτο.

Βόλτα με την άμαξα στην Αθήνα

(Coaching in Athens του Tivadar Kosztka Csontváry, 1904 - Janus Pannonius Múzeum, Pécs)

Σύγχρονος και συμπατριώτης του Mednyánszky, ο Csontváry (1853-1919) ακολούθησε διαφορετικό δρόμο, υπηρέτησε το κίνημα avant-garde και ήταν από τους πρώτους Ούγγρους ζωγράφους που απέκτησαν φήμη στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ήταν φαρμακοποιός στο επάγγελμα, αλλά το εγκατέλειψε το 1880, όταν βίωσε μία εσωτερική εμπειρία, κατά την οποία μία φωνή του αποκάλυψε πως θα γινόταν ο σπουδαιότερος ζωγράφος του κόσμου, σπουδαιότερος και από τον Ραφαήλ.

Τόσο βαθειά ήταν η πίστη του σε αυτή την αποκάλυψη, που τα επόμενα δεκατέσσερα χρόνια αγωνίστηκε να μάθει να ζωγραφίζει. Επίσημες σπουδές στη ζωγραφική έκανε για πρώτη φορά σε ηλικία 41 ετών! Από τότε κι ύστερα ταξίδεψε σε όλα τα διάσημα καλλιτεχνικά κέντρα της εποχής στη Γερμανία, στη Γαλλία και επισκέφτηκε την Ιταλία, τη Συρία, την Ελλάδα, την Αίγυπτο και τη Δαλματία, στον Λίβανο, αναζητώντας τα «χρώματα του ήλιου», τα οποία θα του αποκάλυπταν τον «μεγάλο θέμα» που θα τον οδηγούσε στην ολοκλήρωση της αποστολής του.

Φανατικός εναντίον του αλκοόλ και του καπνού, χορτοφάγος και ειρηνιστής, εμμονικός με την εκπλήρωση του πεπρωμένου που του είχε αποκαλυφθεί, ο Csontváry δεν απέκτησε πολλές συμπάθειες και ο σκληρός εξπρεσιονισμός του δεν έγινε κατανοητός.  Αν και στη Δυτική Ευρώπη είχε αποκτήσει τη φήμη εξαιρετικού καλλιτέχνη, στην πατρίδα του αγνοήθηκε. Η επιμονή του για την κατάκτηση της κορυφής διατάραξε ακόμα περισσότερο τον ήδη ταραγμένο και μοναχικό εσωτερικό του κόσμο. Πέθανε σε ηλικία 66 ετών φτωχός και σε πλήρη απομόνωση.