Τετάρτη 12 Δεκεμβρίου 2012

Από το Ανάθεμα στη Δόξα.


Στις 12 Δεκεμβρίου 1916 πλήθος συρρέει από νωρίς από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας, την Τρικούπη, την Ιπποκράτους, ενώ ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος είναι ασφυκτικά γεμάτος και από την Ομόνοια ξεχύνονται κάθε τόσο νέα μπουλούκια. Μια τεράστια πομπή, με επικεφαλής τις συντεχνίες, τα σωματεία και τους εκπροσώπους της Εκκλησίας πορεύεται προς το Πεδίο του Άρεως.

 Στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το άγαλμα της Αθηνάς, ο κόσμος έχει ήδη σκάψει μια βαθιά λακκούβα, μέσα στην οποία έχει τοποθετήσει έναν τεράστιο ογκόλιθο. Ένα κεφάλι ταύρου είχε τοποθετηθεί στην κορυφή του, και μια επιγραφή από κάτω έγραφε: «Ανάθεμα εις τον προδότη και τους συνενόχους του», «Ζήτω ο Βασιλιάς, ο σωτήρας μας», κραύγαζε ο κόσμος και κατάρες εξέρχονταν ακόμα και από τα στόματα ευγενών δεσποινίδων.

 Κάρα γεμάτα πέτρες έχουν γεμίσει τους δρόμους. Μερικά φέρουν πινακίδες: «Οι επίστρατοι Πετραλώνων δια την κατάραν στον δολοφόνο». Μικροπωλητές και λουστράκια τις πουλούν. Μια δεκάρα οι μαύρες, μια πεντάρα οι άσπρες. Ανάμεσα στον εξαγριωμένο κόσμο εμφανίζεται ένας ναύτης κρατώντας ένα αχυρένιο, ανθρώπινο ομοίωμα ντυμένο με κουρέλια. Στη θέση του κεφαλιού, η φωτογραφία του Ελ. Βενιζέλου. Ο κόσμος εξαγριώνεται ακόμα περισσότερο στη θέα του. Καταριέται, φωνάζει και λιθοβολεί τον «προδότη» ! Όσοι δεν είχαν κατορθώσει να παρευρεθούν, έδωσαν παραγγελία σε κάποιον δικό τους να ρίξει μια πέτρα και για εκείνους. Ο πρώτος λίθος είναι του Αρχιεπισκόπου Θεόκλητου, ο οποίος αναθεματίζει επίσημα: « Κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου, συλλαμβάνοντος αρχιερείς και επιβουλευομένου την Βασιλείαν και την Πατρίδα, ανάθεμα έστω».

 Έχουν προηγηθεί οι εκλογές  του 1915, όπου εμφανίζονται ενωμένοι όλοι οι αντιβενιζελικοί, από τη σοσιαλιστική «Φεντερασιόν» ως την Εκκλησία στο πλευρό του βασιλιά και του πρωθυπουργού Δ. Γούναρη. Ο Βενιζέλος θα κερδίσει ωστόσο τις εκλογές και θα σχηματίσει κυβέρνηση, η οποία όμως παραιτείται ένα μήνα αργότερα. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επιμένει πως η Ελλάδα πρέπει να μείνει ουδέτερη στον πόλεμο, στάση που ευνοούσε τους Γερμανούς, ενώ ο Βενιζέλος θεωρεί ότι πρέπει να λάβει μέρος στο πλευρό της Αντάντ. Έτσι, εξαναγκάζεται σε παραίτηση, μολονότι είχε λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή.

 Με την άποψη του Βενιζέλου συμφωνούν οι μεγαλοαστοί, ιδιαίτερα οι έμποροι των παροικιών. Η Αντάντ  προσφέρει ως αντάλλαγμα εδάφη της Μ. Ασίας, όπου ανθεί το εμπόριο και μέσω του οποίου θα μπορούσε να ενισχυθεί θεαματικά η αστική τάξη και κατά συνέπεια, η οικονομία της Ελλάδας. Μοιραία, η παλιά ελίτ, τα παλιά κόμματα τάσσονται με τον βασιλιά, αποφασισμένοι να μην επιτρέψουν στη νέα τάξη των μεγαλεμπόρων και βιομηχάνων να πάρουν τα πρωτεία. Στο πλευρό τους έχουν και τους μικροαστούς που φοβούνται τον επικείμενο ανταγωνισμό.
 Κατά τη διάρκεια του 1916, η χώρα θα βιώσει τραγικές καταστάσεις. Τέσσερις κυβερνήσεις διαδέχονται η μία την άλλη. Η Αγγλία παραβιάζει την ουδετερότητα της Ελλάδας και αποβιβάζει στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη, φοβούμενη την αυξανόμενη γερμανική επιρροή. Επιβάλλει μερικό αποκλεισμό από τη θάλασσα και απαιτεί την αποστράτευσή της Ελλάδας και την επαναφορά του Κοινοβουλευτισμού που είχε καταργηθεί από την κυβέρνηση Σκουλούδη. Τον Σεπτέμβριο του 1916, ο Βενιζέλος σχηματίζει την κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας, που ελέγχει την Β. Ελλάδα και την Κρήτη. Οργανώνει στρατό με σκοπό την αντιμετώπιση των εισβολών στο Μακεδονικό μέτωπο, στο πλευρό των συμμάχων. Η χώρα βρίσκεται με δύο κυβερνήσεις, εκ των οποίων εκείνη των Αθηνών έχει να αντιμετωπίσει τώρα ακόμα αυστηρότερο αποκλεισμό που επιβάλλουν οι Αγγλογάλλοι.
 Η οικονομική κατάσταση στη χώρα επιδεινώνεται και οι οπαδοί των δύο παρατάξεων συγκρούονται καθημερινά στους δρόμους. Οι Γερμανοί βομβαρδίζουν τη Θεσσαλονίκη, οι Γάλλοι βομβαρδίζουν τα ανάκτορα. Στην Παλιά Ελλάδα, έχουν εξαγριωθεί με τη στάση της Αντάντ, στρέφονται εναντίον του Βενιζέλου και η οργή κορυφώνεται με το ανάθεμα.

 Οι πέτρες κάποια στιγμή συγκεντρώθηκαν και φυλάχτηκαν στις βασιλικές αποθήκες. Στο τέλος της δεκαετίας του 30 χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των βασιλικών στάβλων.


 Ο Βενιζέλος επέστρεψε στην Αθήνα μετά την εκδίωξη του βασιλιά Κωνσταντίνου από τους συμμάχους, και τον Μάιο του 1919 σύσσωμος ο λαός τον δοξολογεί, στο άκουσμα της είδησης πως η γαλανόλευκη κυματίζει στη Σμύρνη. Τον Αύγουστο του 1920 η Βουλή τον ανακηρύσσει «άξιον τέκνο της Ελλάδος, ευεργέτη και σωτήρα της πατρίδος» και στις εκλογές που διεξάγονται 3 μήνες αργότερα, το κόμμα του καταψηφίζεται και ούτε ο ίδιος δεν εκλέγεται βουλευτής.