Λαός και εξουσία ΙΙ- Γοητεία και συναίσθημα

 Από όλους τους ηγέτες των εθνών και των θρησκειών του Δυτικού Κόσμου, ελάχιστοι είναι εκείνοι που κατόρθωσαν ριζικές αλλαγές και μάλιστα σε περιόδους κρίσεων. Δεν ήταν οπωσδήποτε ευφυέστεροι ή ικανότεροι. Ήξεραν όμως να ερμηνεύουν σωστά τις περιστάσεις και κυρίως, ήξεραν πώς πρέπει να μεταδώσουν το νέο μήνυμα.

 Ο Σαούλ ή Παύλος, ο ακούραστος αυτός απόστολος του Χριστιανισμού, γράφει στην εκκλησία της Κορίνθου «...εἰς πάντας ἐδούλωσα ἐμαυτόν , διὰ νὰ κερδήσω τοὺς πλειοτέρους. Καὶ ἔγεινα εἰς τοὺς Ἰουδαίους ὡς Ἰουδαίος, διά να κερδήσω τοὺς Ἰουδαίους· εἰς τοὺς ὑπὸ νόμον ὡς ὑπό νόμον, διὰ νὰ κερδήσω τοὺς ὑπὸ νόμον...εἰς πάντας ἔγεινα τὰ πάντα, διὰ νὰ σώσω παντὶ τρόπῳ τινάς» (Α΄Κορ. θ΄19-22)

 Παρόμοια ο Ναπολέων Βοναπάρτης είχε πει, πως αν θα έπρεπε να ηγηθεί ενός κράτους που αποτελείται από Ιουδαίους, θα ξανάχτιζε τον Ναό του Σολομώντα.

 

 Οι μεγάλες αλλαγές έγιναν από ηγέτες που ήξεραν πώς να χειραγωγήσουν το πλήθος. Ήξεραν πως στην ψυχολογική κατάσταση της μάζας, αυτό που φέρνει αποτέλεσμα είναι η έξαρση του συναισθήματος και όχι τα λογικά επιχειρήματα. Τα πλήθη των ακροατών δεν αρέσκονται σε λογικές αναλύσεις, στατιστικές και επιστημονικές παρουσιάσεις. Ο ομιλητής θα πρέπει να ασκεί επάνω τους κάποιας μορφής γοητεία, που συνδέεται περισσότερο με το ύφος, τη φωνή και τη στάση του σώματος, παρά με τον δείκτη νοημοσύνης του. Όταν η γοητεία υπάρχει, τότε απομένει η τέχνη της επικοινωνίας, που στην περίπτωση αυτή βασίζεται σε δύο παράγοντες: Καταγγελία και Διαβεβαίωση.

 Ο καταγγελτικός λόγος δίνει την ψευδαίσθηση της δύναμης. Η αποτελεσματικότητά του δεν οφείλεται τόσο στην αποδυνάμωη του αντιπάλου όσο στην εικόνα με την οποία ντύνει τον ομιλητή. Είναι τολμηρός, γενναίος, ξύπνιος! Η διαβεβαίωση συμπληρώνει την ψευδαίσθηση: «Να είστε βέβαιοι πως με τη δική μας κυβέρνηση....». 

 Σημασία όμως έχει και το περιεχόμενο του λόγου. Για να είναι συναρπαστικός, θα πρέπει να περιέχει διαβεβαιώσεις απαλλαγμένες από πολλά επιχειρήματα, που παρουσιάζονται με παραδείγματα και εικόνες. Αν θέλεις να μιλήσεις για την ανεργία, οι πίνακες και οι στατιστικές έχουν μόνο προσωρινή επιρροή στο μυαλό του κοινού. Το παράδειγμα όμως ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, και μια φανταχτερή περιγραφή του, θα κάνουν τη διαφορά. Η μάνα με τα παιδιά μπροστά σε μια βιτρίνα με παιχνίδια, που ψαχουλεύει τις άδειες της τσέπες, έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη από έναν πίνακα με αριθμούς.

 Ο βαθμός ανταπόκρισης του λαού σε αυτές τις τεχνικές είναι ανάλογος του γοήτρου και της ευφράδειας του πολιτικού που τις χρησιμοποιεί. Σε μια πολιτική σκηνή που βασιλεύει η μετριότητα, θα κερδίσει εκείνος που θα μιλήσει στην «καρδιά». Αυτό είναι και το μεγάλο μειονέκτημα των σύγχρονων ορθολογιστών. Υπερεκτιμούν τη δύναμη της λογικής και χάνουν τον στόχο. 

 Στην Ελλάδα σήμερα, δεν έχουν καμία τύχη όσοι αγνοούν αυτές τις βασικές αρχές της ψυχολογίας. Ομιλίες στεγνές, δύσκολες και ασυνήθιστες λέξεις, πίνακες και στατιστικές, οργανισμοί που κάνουν αυτό ή εκείνο. Προσπαθούν να εξαναγκάσουν τους ακροατές τους να «βουτήξουν» στα σκοτεινά βάθη της συλλογικής ψυχής και να σκοτώσουν ό, τι υπάρχει εκεί μέσα, στο όνομα του λογικού επιχειρήματος. Μπορεί να εκφράζουν την αλήθεια και οι προτάσεις τους να είναι όντως προς όφελος του συνόλου. Όμως το πλήθος εισπράττει ως προσβολή την αμφισβήτηση των καθιερωμένων πεποιθήσεων, ακόμα και αν στις παρέες τους ο καθένας λένε παρόμοια πράγματα. Κάτι που έχει καταγραφεί ως εχθρικό στη συλλογική συνείδηση, πρέπει να γίνει σεβαστό, ακόμα και αν είναι λάθος. 

 Ο μόνος τρόπος για να περάσει το νέο μήνυμα, είναι να συνδεθεί με τις αξίες του λαού. Με λέξεις σύμβολα, που κατά κανόνα εκφράζουν κάτι αόριστο: πατρίδα, ευημερία, ισότητα, ελευθερία, δικαιοσύνη. Εκφράσεις που τονώνουν την δύναμη της ομάδας και τη γενναιότητα του αρχηγού, είναι αυτές που χτίζουν την εμπιστοσύνη. Η αλήθεια και το ψέμα δεν έχουν σημασία. Έτσι εξηγείται το φαινόμενο να παραμένουν στην εξουσία άνθρωποι, που ψεύδονται εδώ και μισό αιώνα. Αυτό που δημιουργεί τους δεσμούς είναι μια ιδέα. Ακόμα και σε διεφθαρμένες περιπτώσεις, σαν τη δική μας, πίσω από το ρουσφέτι βρίσκεται η πανάρχαια ιδέα, πως ο τοπικός άρχοντας (βουλευτής) οφείλει να εξυπηρετεί τον ψηφοφόρο – συντοπίτη του.