Μια παραβολή για το Δημόσιο

Ένας κτηματίας, βγαίνει το πρωί να βρει εργάτες για το αμπέλι του. Βρίσκει μερικούς, συμφωνούν να τους πληρώσει ένα δηνάριο μεροκάματο και τους στέλνει στον αμπελώνα να εργαστούν. Λίγες ώρες μετά, πηγαίνει πάλι και βλέπει κι άλλους εργάτες που δεν είχαν βρει δουλειά. Τους προσλαμβάνει κι αυτούς και τους υπόσχεται να τους ανταμείψει δίκαια. Έκανε την ίδια βόλτα άλλες δύο φορές βλέπει κι άλλους εργάτες να περιμένουν και τους προσλαμβάνει κι αυτούς. Μία ώρα πριν τη λήξη της εργάσιμης μέρας, βλέπει ότι παραμένουν κι άλλοι άνεργοι στο ίδιο σημείο και τους προσλαμβάνει με τη συμφωνία να τους πληρώσει δίκαια.

Ήρθε το βράδυ και δίνει εντολή στον επιστάτη να πληρώσει τους εργάτες ξεκινώντας από τους τελευταίους. Πήραν όλοι από ένα δηνάριο. Οι πρώτοι περίμεναν να λάβουν περισσότερα, εφόσον είχαν δουλέψει περισσότερες ώρες, αλλά πήραν κι αυτοί ένα δηνάριο. Λένε λοιπόν στον εργοδότη: «Αυτοί δούλεψαν μόνο μία ώρα και τους έκανες ίσους με εμάς, που βαστάξαμε το βάρος όλης της ημέρας και τον καύσωνα;» Κι εκείνος απάντησε: «Φίλε, δεν σε αδικώ. Δεν συμφώνησες μαζί μου να πληρωθείς ένα δηνάριο; Πάρε αυτό που δικαιούσαι λοιπόν και πήγαινε. Θέλω να δώσω και σε αυτόν που δούλεψε λιγότερο, τα ίδια. Ή μήπως δεν έχω το δικαίωμα να πράξω ότι θέλω με την περιουσία μου; Ή μήπως ο οφθαλμός σου είναι πονηρός, διότι εγώ είμαι αγαθός;» – Κατά Ματθαίον κ’ 1-16

Με αυτή την παραβολή ο Ιησούς παρουσίασε το περίφημο «Οὕτω θέλουσι εἶσθαι οἱ ἔσχατοι πρῶτοι καί οἱ πρῶτοι ἔσχατοι», που αναφέρεται κυρίως στους αρχιερείς που διεκδικούσαν τα πρωτεία της πίστης περιφρονώντας τον λαό, που όφειλαν να φροντίζουν. Ωστόσο αυτό που μου κινεί το ενδιαφέρον, είναι η αντίληψη του εργοδότη περί δικαιοσύνης στις οικονομικές συναλλαγές. Μια αντίληψη που και ο Ιησούς αποδέχεται, εφόσον τη χρησιμοποιεί ως παράδειγμα για να εξηγήσει τη διαχείριση της πνευματικής περιουσίας. Αναρωτιέμαι αν ο εργοδότης είναι φιλελεύθερος ή σοσιαλιστής. Κι ο εργαζόμενος που ζητά περισσότερα από τα συμφωνηθέντα είναι όντως πονηρός ή τον πνίγει το άδικο;

Αν έχει δίκιο ο εργοδότης, τότε η αμοιβή της εργασίας είναι καθαρά ζήτημα συμφωνίας. Φαίνεται λογικό. Σου κάνω μια πρόταση, συμφωνείς και δεν έχεις λόγο στις συμφωνίες που κάνω με οποιονδήποτε άλλον. Όμως κι ο εργάτης έχει δίκιο να αισθάνεται αδικημένος, διότι αν ήξερε πως θα έπαιρνε τα ίδια χρήματα για μιας ώρας εργασία, πιθανόν να περίμενε μερικές ώρες για να προσληφθεί αργότερα. Σύναψε μια συμφωνία δίχως να έχει ολοκληρωμένη πληροφόρηση. Οι έσχατοι, από την άλλη μεριά, ευνοήθηκαν ιδιαιτέρως γιατί πήραν μεροκάματο χωρίς να αποδώσουν όσα αντιστοιχούν σε αυτό το ποσό. Πληρώθηκαν χωρίς να προσφέρουν τα αναμενόμενα. Η λογική λέει ότι θα έπρεπε να πάρουν μικρότερο μεροκάματο. Γιατί ένας εργοδότης να κάνει κάτι τέτοιο;



Νομίζω πως η απάντηση βρίσκεται στην ψυχοσύνθεση του εργοδότη. Στο τέλος ισχυρίζεται πως είναι αγαθός (που σημαίνει καλός, όχι βλάκας όπως σήμερα). Ήθελε λοιπόν να κάνει αυτή την καλοσύνη και να δώσει σε όλους ίδιο ποσό. Σκέφτηκε ίσως, πως με λιγότερο από ένα δηνάριο θα δυσαρεστούσε τους εργάτες και θα τους καθιστούσε υποδεέστερους των πρώτων. Το κριτήριο του δεν είναι η απόδοση της εργασίας, αλλά η κοινωνική ισότητα. Κι έτσι επιλέγει να είναι αγαθός, αλλά άδικος εφόσον δεν επιβραβεύει την σκληρή εργασία. Το πιθανότερο είναι ότι την επόμενη μέρα, όταν θα βγει νωρίς το πρωί για να βρει εργάτες, δεν θα βρει κανέναν. Θα εμφανιστούν όλοι κατά το μεσημέρι, άλλοι το απόγευμα και άλλοι μια ώρα πριν το σχόλασμα. Δεν έχουν κανένα κίνητρο να πράξουν διαφορετικά. Κι ο εργοδότης που αγνοεί τη δικαιοσύνη, σκάβει μόνος του τον λάκκο του γιατί με αυτή την τακτική, σύντομα θα μειωθεί η παραγωγή του και θα πτωχεύσει.

Γνωρίζετε κανέναν τέτοιο εργοδότη; Κάποιον που να πληρώνει μεροκάματα χωρίς να περιμένει τα ανάλογα αποτελέσματα; Ιδιώτη δεν θα βρείτε.

Γνωρίζετε εργαζόμενους που απαιτούν να πληρώνονται και να δουλεύουν όσο γίνεται λιγότερο; Που ζητούν, αλλά αρνούνται να προσφέρουν επειδή θεωρούν ότι είναι δικαίωμά τους να πληρώνονται είτε εργάζονται είτε όχι; Στον ιδιωτικό τομέα δεν θα βρείτε.

Το συμπέρασμα είναι πως η παραπάνω διδασκαλία είχε μεγάλη επιρροή στον δημόσιο τομέα της χώρας μας, ο οποίος, ως αγαθός εργοδότης, θεωρούσε την έγκαιρη προσέλευση στην εργασία άξια επιδότησης, εφόσον οι εργαζόμενοι δεν το είχαν σε τίποτα να περιμένουν ως το μεσημέρι για να εμφανιστούν. Η καλή απόδοση δεν είναι απαραίτητη, ο αγαθός εργοδότης πληρώνει έτσι κι αλλιώς. Και οι πρώτοι, μένουν πάντα με το παράπονο, καταβάλλοντας πολλαπλάσιο κόπο για να καλύψουν την ανυπαρξία των έσχατων. Και οι πρώτοι σιωπούν, ενώ οι έσχατοι συνεχώς διαμαρτύρονται και απεργούν. Οι δε εργαζόμενοι ή άνεργοι του ιδιωτικού τομέα, που δεν έτυχαν ποτέ αγαθού εργοδότη, αναζητούν την ερμηνεία της ύπαρξής τους σε άλλη παραβολή. Την παραβολή του ασώτου, στην οποία τους δόθηκε ο ρόλος του καλού γιου ενός συμπονετικού, αλλά ολίγον άδικου πατέρα, πρόσωπο που θα μπορούσε να ταυτιστεί με τον αγαθό εργοδότη.

Υ. Γ Το ίδιο αποτέλεσμα παρατηρούμε και στον πνευματικό τομέα. Η βεβαιότητα πως η ανταμοιβή είναι ίδια για όλους, κάνει τους περισσότερους να αδιαφορούν για το ηθικό τους χρέος κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η εξομολόγηση και η μετάνοια, μόλις μας γνέψουν τα κυπαρίσσια, μας καθιστά έτοιμους για τις αιώνιες ανταμοιβές. 




(Πρώτη δημοσίευση, Αύγουστος 2012, baxalon.gr)