Με αφορμή έναν πίνακα που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, με το σχόλιο "Αιτία θανάτου, ο φθόνος και η αχαριστία των Ελλήνων", ας ρίξουμε μια ματιά στα στοιχεία που διαθέτουμε για τις περιπτώσεις που αναφέρονται. Πώς πέθαναν στ'αλήθεια οι σημαντικοί αυτοί άνδρες της αρχαιότητας;
1. Πυθαγόρας - Η αυτοκτονία ενός πανίσχυρου αριστοκράτη
Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος διέπρεψε στον Κρότωνα της Σικελίας, όπου εγκαταστάθηκε αρνούμενος να ζει υπό την τυραννία του Πολυκράτη, όχι μόνο ως επιστήμονας αλλά και ως θρησκευτικός ηγέτης ενός ιδιαίτερου συλλόγου και ως πολιτικός αναμορφωτής. Η ομάδα λειτουργούσε ως κλειστή λέσχη, στην οποία ήταν πολύ δύσκολο να γίνει κάποιος μέλος. Σύντομα η ομάδα του απέκτησε μεγάλη επιρροή στα πολιτικά πράγματα, όχι μόνη της πόλης του, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Κάτω Ιταλίας. Οι περισσότεροι είχαν αναλάβει σημαντικά κυβερνητικά πόστα και κυβερνούσαν με τέτοιον τρόπο "ώστε το πολίτευμα να είναι σχεδόν αριστοκρατικό" (Διογ.Λαέρτιος 8,3) γεγονός που προκάλεσε τους δημοκρατικούς, οι οποίοι άρχισαν να γίνονται εχθρικοί.
Υποστηρικτής της αριστοκρατικής διακυβέρνησης εκείνος, καταδιώχθηκε από δημοκράτες, όπως ο Κύλων. Το κτίριο όπου στεγάζονταν οι Πυθαγόριοι πυρπολήθηκε, οι περισσότεροι σκοτώθηκαν και ο ίδιος ο Δάσκαλος κατέφυγε στο Μεγαπόντιο (σύμφωνα με την επικρατούσα εκδοχή). Η κοινότητα άνθησε και εκεί για κάποιο διάστημα, αλλά τελικά δέχθηκε επίθεση από τους πολιτικούς αντιπάλους, παρόμοια με εκείνη του Κρότωνα. Ελάχιστοι επέζησαν και διασκορπίστηκαν σε διάφορες ελληνικές πόλεις.
Ο Πυθαγόρας συνειδητοποίησε πως δεν ήταν πια δυνατόν να ανακόψει την άνοδο των δημοκρατών, και σύμφωνα με την παράδοση, κατέφυγε στο ιερό των Μουσών όπου έμεινε χωρίς νερό και τροφή μέχρι που πέθανε, άγνωστο πότε ακριβώς.
2. Ο Μιλτιάδης - Γιατί φυλακίστηκε
Μέχρι το 499 π.Χ, που εμφανίζεται στην Αθήνα, ο Μιλτιάδης είναι ηγέτης ενός ημιαυτόνομου θρακικού κρατιδίου υπό την κηδεμονία των Αθηνών, κληρονομιά του θείου του, που είχε το ίδιο όνομα. Για να εδραιώσει τη θέση του, σκότωσε τους πολιτικούς του αντιπάλους και οργάνωσε φρουρά 500 ατόμων.
Οι Αθηναίοι τον εξέλεξαν στρατηγό, κυρίως επειδή είχε σχέσεις με τον Δαρείο και γνώριζε πολλά για την στρατιωτική τακτική των Περσών.
Το 489 π.Χ., ο Μιλτιάδης αναλαμβάνει και φέρνει επιτυχώς εις πέρας εκστρατεία εναντίον της Νάξου, που επαναστατούσε εναντίον της αθηναϊκής ηγεμονίας. Στη συνέχεια στρέφεται εναντίον της Πάρου, αλλά δεν τα καταφέρνει. Τραυματίστηκε μάλιστα από βέλος στον μηρό. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, έχει να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες του Ξάνθιππου (πατέρας του Περικλή), που τον κατηγορεί για προδοσία. Η Αλκμεωνίδες με τη συμπαράσταση του Θεμιστοκλή θα τον κατηγορήσουν πως τα κίνητρά του για την εκστρατεία ήταν ιδιοτελή και τα συνέδεσαν με την επιθυμία που είχε ο Μιλτιάδης να επέλθει συμφωνία μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης (που ήταν και η βασική πολιτική τους διαφωνία).
Αρχικά καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά κατόπιν η ποινή του μετατράπηκε σε πρόστιμο 50 ταλάντων, το οποίο δεν μπορούσε να πληρώσει. Πέθανε αμέσως μετά τη φυλάκισή του, από μόλυνση που προκλήθηκε στον τραυματισμένο του μηρό. Ο γιος του Κίμων πλήρωσε αργότερα το πρόστιμο.
3. Θεμιστοκλής - Η ανεξέλεγκτη ευφυία
Μετά τον θάνατο του Μιλτιάδη, η παράταξη των αριστοκρατικών έχει επικεφαλής τον Αριστείδη τον Δίκαιο, οι οποίοι επεδίωκαν την επίτευξη ενότητας με τη Σπάρτη. Αρχηγός των δημοκρατών είναι ο Θεμιστοκλής, ο οποίος εκλέγεται άρχων το 493 π.Χ και αρχίζει να βάζει σε εφαρμογή το μεγαλεπίβολο σχέδιό του: Να κάνει την Αθήνα μια ανίκητη ναυτική δύναμη, ακόμα και αν αυτό θα σήμαινε την καταστροφή της Σπάρτης.
Το 483 π.Χ, ανακαλύφθηκε μια νέα φλέβα αργύρου στα ορυχεία του Λαυρίου. Η συνήθης τακτική ήταν το 1/10 να προσφέρεται στους θεούς και το υπόλοιπο να το μοιράζονται οι πολίτες. Ο Θεμιστοκλής θα πείσει τους Αθηναίους να μη λάβουν το ποσό για τους εαυτούς τους, αλλά να το προσφέρουν για την κατασκευή ισχυρού στόλου. Θα τους πείσει επίσης να εξοστρακίσουν τον Αριστείδη, που επέμενε τα χρήματα να διανεμηθούν στους πολίτες. Ο Θεμιστοκλής έχει την υποστήριξη των θητών, εκείνων δηλαδή που αποτελούσαν την πολυπληθή ομάδα που επάνδρωνε τα πλοία.
Μετά τις μεγάλες δόξες στους μηδικούς πολέμους, το 471 π.Χ κι ενώ η αριστοκρατική μερίδα είχε επικρατήσει στην Αθήνα, ο Θεμιστοκλής θα κατηγορηθεί πως σε συνεργασία με τον Παυσανία, είχε έρθει σε μυστικές συνεννοήσεις με τους Πέρσες, προκειμένου να ολοκληρώσει το σχέδιό του για την απόλυτη κυριαρχία της Αθήνας. Δεν ήταν δύσκολο να γίνουν αποδεκτές οι κατηγορίες, εξαιτίας του απρόβλεπτου, παρορμητικού και φιλόδοξου χαρακτήρα του. Οι Αθηναίοι είχαν αρχίσει να φοβούνται πως, αν δεν τον σταματούσαν, δεν θα ήταν πια δυνατό να τον ελέγχουν.
Εξοστρακίζεται και μετοικεί στο Άργος, από όπου θα αναγκαστεί να φύγει αργότερα αντιμετωπίζοντας την εχθρότητα των Σπαρτιατών. Θα καταλήξει στην αυλή του νέου Πέρση βασιλιά, του Αρταξέρξη, ο οποίος θα του παραχωρήσει τα εισοδήματα από τρεις περιοχές της Μ. Ασίας (Λάμψακο, Μυούντα και Μαγνησία).
Ο Θουκυδίδης αναφέρει πως πέθανε από ασθένεια, αλλά μια άλλη εκδοχή λέει πως ήπιε δηλητήριο όταν ο βασιλιάς του ζήτησε να τον βοηθήσει να καταπνίξει την επανάσταση των Αιγυπτίων, επειδή αυτό θα ήταν εις βάρος της Αθήνας.
(συνεχίζεται)
© Αθηνά Ταρλά
1. Πυθαγόρας - Η αυτοκτονία ενός πανίσχυρου αριστοκράτη
Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος διέπρεψε στον Κρότωνα της Σικελίας, όπου εγκαταστάθηκε αρνούμενος να ζει υπό την τυραννία του Πολυκράτη, όχι μόνο ως επιστήμονας αλλά και ως θρησκευτικός ηγέτης ενός ιδιαίτερου συλλόγου και ως πολιτικός αναμορφωτής. Η ομάδα λειτουργούσε ως κλειστή λέσχη, στην οποία ήταν πολύ δύσκολο να γίνει κάποιος μέλος. Σύντομα η ομάδα του απέκτησε μεγάλη επιρροή στα πολιτικά πράγματα, όχι μόνη της πόλης του, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Κάτω Ιταλίας. Οι περισσότεροι είχαν αναλάβει σημαντικά κυβερνητικά πόστα και κυβερνούσαν με τέτοιον τρόπο "ώστε το πολίτευμα να είναι σχεδόν αριστοκρατικό" (Διογ.Λαέρτιος 8,3) γεγονός που προκάλεσε τους δημοκρατικούς, οι οποίοι άρχισαν να γίνονται εχθρικοί.Υποστηρικτής της αριστοκρατικής διακυβέρνησης εκείνος, καταδιώχθηκε από δημοκράτες, όπως ο Κύλων. Το κτίριο όπου στεγάζονταν οι Πυθαγόριοι πυρπολήθηκε, οι περισσότεροι σκοτώθηκαν και ο ίδιος ο Δάσκαλος κατέφυγε στο Μεγαπόντιο (σύμφωνα με την επικρατούσα εκδοχή). Η κοινότητα άνθησε και εκεί για κάποιο διάστημα, αλλά τελικά δέχθηκε επίθεση από τους πολιτικούς αντιπάλους, παρόμοια με εκείνη του Κρότωνα. Ελάχιστοι επέζησαν και διασκορπίστηκαν σε διάφορες ελληνικές πόλεις.
Ο Πυθαγόρας συνειδητοποίησε πως δεν ήταν πια δυνατόν να ανακόψει την άνοδο των δημοκρατών, και σύμφωνα με την παράδοση, κατέφυγε στο ιερό των Μουσών όπου έμεινε χωρίς νερό και τροφή μέχρι που πέθανε, άγνωστο πότε ακριβώς.
2. Ο Μιλτιάδης - Γιατί φυλακίστηκε
Μέχρι το 499 π.Χ, που εμφανίζεται στην Αθήνα, ο Μιλτιάδης είναι ηγέτης ενός ημιαυτόνομου θρακικού κρατιδίου υπό την κηδεμονία των Αθηνών, κληρονομιά του θείου του, που είχε το ίδιο όνομα. Για να εδραιώσει τη θέση του, σκότωσε τους πολιτικούς του αντιπάλους και οργάνωσε φρουρά 500 ατόμων.
Οι Αθηναίοι τον εξέλεξαν στρατηγό, κυρίως επειδή είχε σχέσεις με τον Δαρείο και γνώριζε πολλά για την στρατιωτική τακτική των Περσών.Το 489 π.Χ., ο Μιλτιάδης αναλαμβάνει και φέρνει επιτυχώς εις πέρας εκστρατεία εναντίον της Νάξου, που επαναστατούσε εναντίον της αθηναϊκής ηγεμονίας. Στη συνέχεια στρέφεται εναντίον της Πάρου, αλλά δεν τα καταφέρνει. Τραυματίστηκε μάλιστα από βέλος στον μηρό. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, έχει να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες του Ξάνθιππου (πατέρας του Περικλή), που τον κατηγορεί για προδοσία. Η Αλκμεωνίδες με τη συμπαράσταση του Θεμιστοκλή θα τον κατηγορήσουν πως τα κίνητρά του για την εκστρατεία ήταν ιδιοτελή και τα συνέδεσαν με την επιθυμία που είχε ο Μιλτιάδης να επέλθει συμφωνία μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης (που ήταν και η βασική πολιτική τους διαφωνία).
Αρχικά καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά κατόπιν η ποινή του μετατράπηκε σε πρόστιμο 50 ταλάντων, το οποίο δεν μπορούσε να πληρώσει. Πέθανε αμέσως μετά τη φυλάκισή του, από μόλυνση που προκλήθηκε στον τραυματισμένο του μηρό. Ο γιος του Κίμων πλήρωσε αργότερα το πρόστιμο.
3. Θεμιστοκλής - Η ανεξέλεγκτη ευφυία
Μετά τον θάνατο του Μιλτιάδη, η παράταξη των αριστοκρατικών έχει επικεφαλής τον Αριστείδη τον Δίκαιο, οι οποίοι επεδίωκαν την επίτευξη ενότητας με τη Σπάρτη. Αρχηγός των δημοκρατών είναι ο Θεμιστοκλής, ο οποίος εκλέγεται άρχων το 493 π.Χ και αρχίζει να βάζει σε εφαρμογή το μεγαλεπίβολο σχέδιό του: Να κάνει την Αθήνα μια ανίκητη ναυτική δύναμη, ακόμα και αν αυτό θα σήμαινε την καταστροφή της Σπάρτης.
Το 483 π.Χ, ανακαλύφθηκε μια νέα φλέβα αργύρου στα ορυχεία του Λαυρίου. Η συνήθης τακτική ήταν το 1/10 να προσφέρεται στους θεούς και το υπόλοιπο να το μοιράζονται οι πολίτες. Ο Θεμιστοκλής θα πείσει τους Αθηναίους να μη λάβουν το ποσό για τους εαυτούς τους, αλλά να το προσφέρουν για την κατασκευή ισχυρού στόλου. Θα τους πείσει επίσης να εξοστρακίσουν τον Αριστείδη, που επέμενε τα χρήματα να διανεμηθούν στους πολίτες. Ο Θεμιστοκλής έχει την υποστήριξη των θητών, εκείνων δηλαδή που αποτελούσαν την πολυπληθή ομάδα που επάνδρωνε τα πλοία.
Μετά τις μεγάλες δόξες στους μηδικούς πολέμους, το 471 π.Χ κι ενώ η αριστοκρατική μερίδα είχε επικρατήσει στην Αθήνα, ο Θεμιστοκλής θα κατηγορηθεί πως σε συνεργασία με τον Παυσανία, είχε έρθει σε μυστικές συνεννοήσεις με τους Πέρσες, προκειμένου να ολοκληρώσει το σχέδιό του για την απόλυτη κυριαρχία της Αθήνας. Δεν ήταν δύσκολο να γίνουν αποδεκτές οι κατηγορίες, εξαιτίας του απρόβλεπτου, παρορμητικού και φιλόδοξου χαρακτήρα του. Οι Αθηναίοι είχαν αρχίσει να φοβούνται πως, αν δεν τον σταματούσαν, δεν θα ήταν πια δυνατό να τον ελέγχουν.
Εξοστρακίζεται και μετοικεί στο Άργος, από όπου θα αναγκαστεί να φύγει αργότερα αντιμετωπίζοντας την εχθρότητα των Σπαρτιατών. Θα καταλήξει στην αυλή του νέου Πέρση βασιλιά, του Αρταξέρξη, ο οποίος θα του παραχωρήσει τα εισοδήματα από τρεις περιοχές της Μ. Ασίας (Λάμψακο, Μυούντα και Μαγνησία).
Ο Θουκυδίδης αναφέρει πως πέθανε από ασθένεια, αλλά μια άλλη εκδοχή λέει πως ήπιε δηλητήριο όταν ο βασιλιάς του ζήτησε να τον βοηθήσει να καταπνίξει την επανάσταση των Αιγυπτίων, επειδή αυτό θα ήταν εις βάρος της Αθήνας.
(συνεχίζεται)
© Αθηνά Ταρλά
