Φόροι, Μεταρρυθμίσεις, Εξεγέρσεις και η Απόλυτη Μοναρχία στην Ευρώπη του 17ου αιώνα.

Η οικογένεια του Λουδοβίκου ΙΔ΄ (Nocret)

Από τα μέσα του 17 ου αιώνα, κυρίαρχη πολιτική δύναμη στην Ευρώπη αναδεικνύεται η Γαλλία υπό την ηγεμονία του Λουδοβίκου ΙΔ΄, του βασιλιά Ήλιου.
Καθώς η Αγγλία βγαίνει από την απομόνωση των προηγούμενων χρόνων, εκτοπίζει την άλλοτε παντοδύναμη Ισπανία. Απαλλαγμένες από την ισπανική κυριαρχία οι Ηνωμένες Επαρχίες (Κάτω Χώρες) παίρνουν τα ηνία του εμπορίου και  εξελίσσονται στο σημαντικότερο οικονομικό κέντρο της εποχής.
Καθώς οι μεσαιωνικές, κοινωνικές και οικονομικές δομές εγκαταλείπονται, το μεγάλο πολιτικό ζήτημα που αντιμετωπίζουν οι μεγάλοι μονάρχες της Ευρώπης είναι ο καθορισμός της μορφής του κράτους, ενώ οι λαοί βρίσκονται σε αναταραχή προσπαθώντας να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους ενώπιον μίας νέας, αδιαμόρφωτης ακόμα κοινωνικής τάξης.

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ

Άννα της Αυστρίας (Rubens,)

Τον δρόμο του απόλυτου μονάρχη της Ευρώπης, Λουδοβίκου ΙΔ, ετοίμασε ο Ιταλός καρδινάλιος Jules Mazarin, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα πρωθυπουργού το 1648, αμέσως μετά τον θάνατο του Riselieu. Στον θρόνο της Γαλλίας βρισκόταν η Άννα της Αυστρίας, μητέρα του πεντάχρονου, τότε, Λουδοβίκου. Η συνεργασία της βασίλισσας με τον καρδινάλιο ήταν τόσο στενή και τόσο αρμονική, που σύντομα κυκλοφόρησαν φήμες για μυστικό γάμο μεταξύ τους. 

Mazarin, (Bouchard)

Σε μία προσπάθεια να αυξήσει τα κρατικά έσοδα, ο Mazarin φορολόγησε τα ακίνητα που κατείχαν οι Παρισινοί έξω από τα τείχη της πόλης. Παράλληλα, μεταβίβασε τις αρμοδιότητες των βουλευτών σε δημόσια γραφεία που είχε δημιουργήσει για τον σκοπό αυτό. Η δυσαρέσκεια ήταν μεγάλη και οδήγησε στο κίνημα της Σφενδόνης (Le Fronde) που ξέσπασε το 1648 και βύθισε το Παρίσι σε έναν εμφύλιο σπαραγμό που κράτησε ως το 1653.

Ανάμεσα στα αιτήματα των εξεγερμένων μελών του κοινοβουλίου είναι η μείωση της δυσβάσταχτης φορολόγησης, η ενίσχυση του ρόλου του κοινοβουλίου, καθώς και η απαγόρευση φυλάκισης χωρίς δίκη. Η βασίλισσα και ο πρωθυπουργός προβαίνουν σε συλλήψεις των βασικών υποκινητών της εξέγερσης και οι ταραχές παίρνουν μεγαλύτερη έκταση.

Η επανάσταση της Σφενδόνης (Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι)

Ο Mazarin αντιλαμβάνεται το αδύναμο σημείο των επαναστατημένων και το χειρίζεται με τέχνη. Το 1651 υποχωρεί και αφήνει το ανομοιογενές πλήθος των επαναστατών χωρίς αντίπαλο, με αποτέλεσμα να αναδειχθούν οι διαφορές στα κίνητρα και στους στόχους. Οι αξιωματούχοι του κοινοβουλίου επιδιώκουν την αποδυνάμωση του μονάρχη προς όφελός τους, οι ευγενείς - αφέντες των επαρχιών διεκδικούν κρατικές θέσεις και οι οικονομικά εξαντλημένοι από τους φόρους φτωχοί έχουν μοιραστεί άλλοι στο πλευρό των πρώτων και άλλοι των δεύτερων. έτσι, το κίνημα αποτυγχάνει και το 1652 ο πρωθυπουργός επιστρέφει υπό τις επευφημίες των ταλαιπωρημένων Παρισινών. Ο θρόνος για τον "βασιλιά Ήλιο" έχει στερεωθεί και οι ευγενείς είχαν χάσει την τελευταία τους ευκαιρία.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΗΛΙΟΣ ΑΝΑΤΕΛΛΕΙ

Λουδοβίκος ΙΔ΄ (Rigaud)

Ο Λουδοβίκος ανέλαβε πρωτοβουλία μετά τον θάνατο του Mazarin, το 1661, για να διαπιστώσει πως τα οικονομικά του κράτους ήταν σε απελπιστική κατάσταση. Από τις πρώτες ενέργειες ήταν η απομάκρυνση όσων ευγενών (ακόμα και συγγενών του) υπηρετούσαν σε κρατικές θέσεις. Στη θέση τους τοποθέτησε αναλώσιμους νεοανερχόμενους, στους οποίους μοίρασε τίτλους και ασκούσε πλήρη έλεγχο. Όλες οι εξουσίες συγκεντρώθηκαν στα χέρια του βασιλιά σε μία προσπάθεια να καταπολεμήσει την βαθιά ριζωμένη διαφθορά. Ο μονάρχης ήταν πάνω από το δίκαιο και το κράτος, δεν όφειλε να δίνει αναφορά σε κανέναν και ασκούσε εξουσία που του είχε παραχωρήσει ο Θεός.
Το μοντέλο της απόλυτης μοναρχίας θα αποτελέσει το πρότυπο που θα επιχειρήσουν να μιμηθούν και άλλοι ευρωπαίοι μονάρχες, σε μία εποχή συγκρούσεων μεταξύ των δυναστειών που διεκδικούν μεγαλύτερη πολιτική και οικονομική δύναμη.

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

Jean Baptiste Colbert (Lefebre)

Στον αγώνα για την καταπολέμηση της διαφθοράς, το ισχυρό όπλο του βασιλιά ήταν Colbert, επικεφαλής της δημοσιονομικής πολιτικής από το 1665 ως το 1683. Η αρχή πάνω στην οποία ανέπτυξε το οικονομικό του πρόγραμμα ήταν "μεγαλύτερο κέρδος με μικρότερο κόστος". Βασίστηκε στην αποικιακή επέκταση και στην ανάπτυξη εντός της χώρας παραγωγικών μονάδων, κυρίως μεταποιητικών. Μεταξύ άλλων, το μερκαντιλιστικό αυτό μοντέλο προέβλεπε: 

1. Δημιουργία κρατικών μονάδων και μονοπωλίων

2. Επιχορηγήσεις και δάνεια

3. Φοροαπαλλαγές

4. Πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού από το εξωτερικό, όπως χαλκουργούς από τη Λιέγη και υφαντουργούς από τις Κάτω Χώρες.

5. Ενίσχυση του Εμπορικού Συμβουλίου και αυστηρότεροι έλεγχοι της ποιότητας των προϊόντων.

6. Αύξηση των τελωνειακών δασμών για τα εισαγόμενα προϊόντα.

7. Βελτίωση του οδικού δικτύου που συνδέεται με τα μεγάλα λιμάνια και κατασκευή διωρύγων (Τουλούζη και Ορλεάνη)

8. Ίδρυση μεγάλων εμπορικών εταιριών που ανταγωνίζονται τους καθιερωμένους εμπορικούς οίκους της Ολλανδίας και της Αγγλίας.

 Ο Λουδοβίκος και ο Colbert επισκέπτονται τον εργοστάσιο Cobelins
Ταπισερί του 1667 (Le Brun)

Τα επόμενα χρόνια, τα προϊόντα πολυτελείας που παράγονται στη Γαλλία κατακτούν όλον τον κόσμο. Τα υφαντά της εταιρίας Cobelins, που είναι πλέον ιδιοκτησία του βασιλείου, κοσμούν τους τοίχους και τα έπιπλα των αστών όλης της Ευρώπης. Νέες μονάδες ξεφυτρώνουν σε ολόκληρη τη χώρα, παράγοντας είδη πολυτελείας μοναδικής ομορφιάς.
Τεχνίτες από τη Βενετία κατασκευάζουν αριστουργήματα από γυαλί και Φλαμανδοί υφαντουργοί προσλαμβάνονται, ώστε τα υφάσματα να παράγονται εντός της χώρας. Διάσημα γίνονται και τα περίτεχνα κοσμήματα με πρώτες ύλες από τις αποικίες.

Ασημένιο Couvert. Γαλλία 1683 (Victoria and Albert Museum)

Πολυθρόνα με ταπετσαρία φλαμανδικού στυλ
1670

Παρά την ευρεία διάδοση των γαλλικών προϊόντων, το πρόγραμμα του Colbert δεν πέτυχε.

Κόσμημα με χρυσό και διαμάντια 1630

Η ανομοιογένεια των επαρχιών εντός του βασιλείου, η συντηρητική προσέγγιση του εμπορίου από τους μη ριψοκίνδυνους Γάλλους, η απειρία τους και τα αυστηρά μέτρα που επέβαλε το κράτος στις επιχειρήσεις οδήγησαν το εγχείρημα σε κατάρρευση. Ακόμα και οι μεγάλες εταιρίες (όπως η Γαλλικές Εταιρίες Ανατολικών και Δυτικών Ινδιών), που είχαν ως στόχο την εδραίωση των γαλλικών συμφερόντων στις αντίστοιχες αποικίες, δεν κατόρθωσαν να ανταγωνιστούν εκείνες των Ολλανδών και των Άγγλων.
Όσα χρήματα και αν έφερνε ο Colbert στα ταμεία του Κράτους, ο βασιλιάς τα ξόδευε στην ενίσχυση του στρατού και του ναυτικού, σε πολυτελή κάστρα και κήπους, σε έργα τέχνης και δραστηριότητες που του προσέδιδαν ακόμα μεγαλύτερη αίγλη.
Ακόμα χειρότερη θα γίνει η οικονομική κατάσταση, όταν ο Λουδοβίκος θα επιχειρήσει να εδραιώσει το μεγαλείο της Γαλλίας στην Ευρώπη διεξάγοντας εξοντωτικούς πολέμους.